Co robić w Ystad? Co warto zwiedzić w miasteczku? I wreszcie gdzie szukać śladów komisarza Wallandera? Na te i kilka innych pytań znajdziecie odpowiedź w tym wpisie!
Którym mam zamiar oddać sprawiedliwość temu uroczemu miasteczku w południowo-wschodniej Skanii. Bo jeśli już się o nim pisze, to przez pryzmat jego najsłynniejszego (choć fikcyjnego) mieszkańca – komisarza Kurta Wallandera. A Ystad to nie tylko Wallander!
Cóż, Wasza skromna autorka, początkowo wcale nie miała zamiaru być lepsza. I ja pojechałam do Ystad odbyć pielgrzymkę śladem kryminałów Henninga Mankella – pisarza dla mnie ważnego, bo to od niego zaczęła się moja przygoda z literaturą kryminalną. Tymczasem okazało się, że Ystad z Wallanderem czy bez jest tak samo urodziwe. Żeby nie napisać bezczelnie piękne.
Ale spokojnie, komisarza Wallandera też mam w planach. Zresztą od niego zacznijmy.
➙ CZYTAJ RÓWNIEŻ pozostałe wpisy ze Szwecji (plus jeden z Norwegii)
Zwiedzanie Ystad komisarza Wallandera
A było tak: Henning Mankell pisał kryminały, aby zmierzyć się z tym, co uwierało go i niepokoiło w szwedzkiej rzeczywistości końca dwudziestego wieku. Seria niechcący okazała się jego literackim opus magnum i przy okazji wypchnęła szwedzki kryminał na szerokie wody (i to sporo przed Millenium).
Ale powieści Mankella nie byłyby tym samym bez Kurta Wallandera. Bohatera do bólu zwyczajnego. Pracoholika z nieuporządkowanym życiem osobistym, fatalną dietą i miłością do opery w roli jedynego dziwactwa. I bez Ystad. Mówiąc krótko: u Mankella fikcyjne postaci obracają się w prawdziwych plenerach.
Bez trudu można więc w Ystad namierzyć dom Kurta Wallandera, bo ulica Mariagatan 10 naprawdę istnieje. Przejść codzienną trasę komisarza na posterunek (Kristianstadsvägen 51). Zajrzeć do kościoła mariackiego (Sankta Maria Kyrka, Stortorget 2A), w którym detektyw się żenił i do księgarni, której był stałym klientem (Stortorget 3).
Albo zjeść obiad przy ulubionym stoliku Wallandera w Hotelu Continental (Hamngatan 13). Wbrew pozorom cena tej przyjemności nie będzie zaporowa (jak na Szwecję), bo lunch dnia kosztuje 135SEK (ok. 55 złotych). Nawiasem mówiąc Continental jest najstarszym szwedzkim hotelem.
Turyści z ograniczonym budżetem mogą, śladem Wallandera, wpaść do Fridolfs Konditori (Lingsgatan 3) na kawę i kanapkę.
A kto zna szwedzki – zatopić się w lekturze dziennika Ystads Allehanda jako to i Wallander czynił.
Co zdumiewające: Ystad niespecjalnie monetyzuje Wallandera. Ale taka właśnie była wola autora. W mieście więc na próżno szukać gadżetów z komisarzem. W księgarni nie znalazłam nawet miniołtarzyka mu poświęconego. A jedyny „ukłon” w stronę fanów to tort Wallandera we wspomnianej cukierni Fridolfs.
Wallanderbakelse to biszkopt przełożony dżemem, kremem i górą bitej śmietany. Tort bynajmniej nie został pobłogosławiony przez Mankella, który wręcz zażądał zaniechania wypieku. Istnienie ciasta uratowało rodzeństwo Wallander z Mariefred, użyczając swojego nazwiska cukierni. I taki to tort Wallandera.
Zwiedzanie Ystad bez komisarza Wallandera
Najzabawniejsze z Ystad jest to, że czytając kryminały Mankella nie masz prawa zgadnąć jakie to miasteczko jest ładne. Ba, jego największe uroki (łamane na atrakcje turystyczne), czyli doskonale zachowane średniowieczne stare miasto, odkryjesz dopiero, gdy zboczysz z wallanderowego szlaku.
I wtedy okaże się, że Ystad to oryginalny szachulec w wydaniu sprzed kilkuset lat. Uchował się w niezmienionej formie, bo miasto szerokim łukiem omijały pożogi, wojny, potopy i inne dziejowe klęski. Niczego większego i lepiej zachowanego w Szwecji nie znajdziecie.
A jeśli nie pruski mur, to małe kolorowe domki. Obowiązkowe bruki, rowery parkowane gdzie bądź i kwiaty wyrastające z każdej szpary. A! I jeszcze lusterka skvallerspeglar, które umożliwiają podglądanie ulicy bez wytykania nosa za okno.
Ystad to też architektura gotycka, na czele z trzynastowiecznym opactwem pofranciszkańskim (Klostret i Ystad; S:t Petri Kyrkoplan). Jeśli pora roku temu będzie sprzyjać, to koniecznie zajrzyjcie do klasztornego ogródka i rosarium w wirydarzu (wstęp wolny).
Konkrety. Największe natężenie szachulca i kolorowych domków znajdziecie na Lilla Västergatan. Polecam też pokręcić się po ulicach Klostergatan i Lilla Norregatan (między klasztorem a Stortorget) oraz Dammgatan i Pilgränd (bliżej dworca kolejowego).
Fun facts: A kto w Ystad zostanie przynajmniej do 21.15, będzie miał szanse wysłuchać… czegoś w rodzaju hejnału. Nie, hejnał to jednak za dużo powiedziane. Z wieży kościoła Mariackiego roznosi się donośne buczenie, którym strażnik potwierdza, że (a) nie śpi, (b) Ystad jest bezpieczne, więc (c) reszta może spać spokojnie. I tak od ponad trzystu lat, świątek i piątek, co kwadrans, do pierwszej w nocy. Miłych snów.
To może być zaskoczenie roku, a może wcale nie. Ystad to filmowa stolica Szwecji
Wróćmy jeszcze raz do Wallandera. Książki Mankella zostały opublikowane w 100 krajach, przetłumaczone na 44 języki i sprzedane w 30 milionach egzemplarzy. Ale sława komisarza nie przybrałaby aż tak szalonych rozmiarów, gdyby nie liczne (ponad 40) i udane ekranizacje. Ze szczególnym uwzględnieniem dwóch seriali: szwedzkiego (z Kristerem Henrikssenem) i angielskiego (z wiecznie steranym Kennethem Branaghiem, który gra Wallandera tak jakby się urodził dla tej roli).
And guess what, oba seriale były kręcone w Ystad Studios – największym studio filmowym Skandynawii. Podobnie jak trzy sezony „Mostu nad Sundem” (czyli „Bron/Broen”) i kilkadziesiąt innych produkcji. Wystarczy na tytuł szwedzkiego Hollywood?
I teraz najlepsze: Ystad Studios można zwiedzać!
No dobrze. To nie tak, że łazi się samopas po planie filmowym (ech, szkoda…). I że zwiedza się całe studio, które nawiasem mówiąc, zajmuje lwią część kompleksu dawnych koszarów z czerwonej cegły (Ystad było miastem garnizonowym do 1997 roku).
Dla zwiedzających udostępniono interaktywną wystawę w Visitors Center. Co w środku? Wielbiciele Wallanderów oraz miłośnicy Sagi Norén z Länskrim Malmö będą płakać z radości.
W Ystad Studios Visitors Center zobaczycie plany zdjęciowe łamane na dotkniecie rekwizytów łamane na przymierzycie się do autentycznych dekoracji z Wallanderów i Mostu nad Sundem. Biurko Sagi? Proszę bardzo! Salon Kurta? Pewnie! Komisariat w Ystad? Obecny.
Do tego smaczki dla hardcorowych fanów. Pejzaże z głuszcem, które w kółko malował ojciec Wallandera. Serialowe wydania dziennika „Ystads Allehanda”. Albo legitymacja służbowa Sagi! Oraz jej skórzane portki i palto (przez bite cztery sezony nie ubrała niczego innego).
Poza zabawianiem fanów seriali kryminalnych (oraz innych nieznanych mi szwedzkich produkcji) w Ystad Studio Visitors Center można po prostu podejrzeć kulisy produkcji filmowej a nawet własnoręcznie się z nią zmierzyć (m.in. z technologią blue box, animacją poklatkową i bezlikiem kostiumów).
Oraz zupełnie gratis zrobić sobie fotkę z Sagą. Jasne, że zrobiłam. Nie jedną.
Zwiedzanie Ystad Studios Visitors Center – informacje praktyczne
Po pierwsze bilety po 120 SEK. Ulgowy za 60 SEK przysługuje dzieciom do lat 14. W poniedziałki bilety są tańsze o 20 SEK.
UWAGA 1: płatność tylko kartą.
UWAGA 2: zamknięte w piątki i niedziele (zgadnijcie kto w piątek pocałował klamkę i w sobotę drugi raz jechał do Ystad…). W pozostałe dni godz. 10-16. Ale i tak przed wizytą radzę sprawdzić stronę.
Adres: Elis Nilssons väg 14 (niecałe pół godziny spaceru z dworca kolejowego; na mapach gugla występuje jako Cineteket Ystad Film & experience center)
A skąd ja się wzięłam w Ystad?
Przyjechałam pociągiem z Malmö. A do Malmö przyleciałam tanimi liniami.
Z Polski teoretycznie do Ystad najłatwiej dostać się promem ze Świnoujścia. W praktyce, dla podróżującej w pojedynkę turystki z Krakowa (to o mnie, gdyby ktoś nie domyślił), taki rejs to żadna opcja. Długo, daleko, drogo, bez sensu (a szkoda, bo lubię promy). Dlatego wymarzona wycieczka do Ystad (dream about since 2008) odkładana była na bliżej nieokreśloną przyszłość.
Aż wpadłam na pomysł lotu do Malmö i stamtąd jednodniowego wypadu do Ystad. Podróż pociągiem w jedną stronę trwa ok. 50 minut i kosztuje 93 SEK (ok. 40 złotych). Pociągi z Malmö Central odjeżdżają co pół godziny. Bilet kupowałam przed odjazdem w automacie. Wyszukiwarka połączeń szwedzkich kolei.
PS Ystad jest kieszonkowe. Jeden dzień to aż nadto, aby zwiedzić miasto oraz Cineteket Ystad Film & experience center. Drugie połówkę możesz spożytkować na Lund (czytaj ➙ Cztery i pół powodu, aby zwiedzić Lund)
Podobało się?
Postaw mi wirtualną kawę lub udostępnij artykuł znajomym. Da mi to poczucie, że to, co robię ma sens.
Po więcej pomysłów zajrzyj do spisu treści bloga.
No i zostań ze mną na dłużej, aby nie przegapić kolejnych tekstów.
Polub na Instagramie i Facebooku!
Lub zapisz się do newslettera z powiadomieniami o nowych artykułach.
DZIĘKUJĘ!
